Międzynarodowy projekt artystyczny pt. „Doświadczanie nowoczesności. Między utopią a antyutopią” w Parku Kultury w Starachowicach

Doświadczanie nowoczesności. Między utopią a antyutopią

Rezydencja artystyczna w Parku Sztuki w Starachowicach, 12-18.09.2022 r.

Patronat:

• Fundacja ZW / Archiwum Natalii LL w Toruniu
• Kielce Miasto Kandydat do tytułu Europejskiej Stolicy Kultury 2029

Wystawy towarzyszące:

• Międzynarodowy projekt kuratorski pt. Fullfiled Predictions / Spełniające się przepowiednie, wyłoniony w drodze otwartego naboru, organizowanego przez SGC International, prezentujący współczesną grafikę artystów Białorusi, Indonezji, Holandii, Polski, Ukrainy, Stanów Zjednoczonych
• Wystawa studentów Pracowni struktur intermedialnych i mechanizmów widzenia Wydziału Sztuki UJK w Kielcach dr. Macieja Zdanowicza

Wprowadzenie:

Park Kultury w Starachowicach to miejska instytucja kultury, zlokalizowana w obiekcie pochodzącym z 1950 r., a zaprojektowanym jeszcze w dwudziestoleciu międzywojennym, według modnych ówcześnie wzorców modernistycznych. Budynek jako Dom Społeczny od początku przeznaczono na cele społeczno-kulturalne, starając się sprostać rosnącym potrzebom znaczącego już wtedy miasta Centralnego Okręgu Przemysłowego. II wojna światowa przerwała realizowaną z końcem lat 30tych XX w.  inwestycję, lecz nie zaszkodziła jej finalizacji. Gmach wraz z otaczającymi go założeniami zieleni ogrodowej stał się miejscem odpoczynku, rekreacji i koncentracji życia społeczno-kulturalnego.

Zbliżający się remont obiektu staje się okazją nie tylko do zamknięcia pewnego etapu jego funkcjonowania, ale również twórczej refleksji, punktem wyjścia do rozważań na temat modernistycznego dziedzictwa, rewizji leżących u jego podstaw założeń, echa modernizmu w XXI w. Przygotowane do inwestycji puste przestrzenie Parku Kultury odsłaniają pierwotny kształt architektury, uwydatniając charakterystyczne dla czasów nowoczesności rozwiązania, w tym właściwą dla człowieka skalę bryły, przestronność wnętrz, harmonijne zestawienie osi prostych i łukowych rysunku ścian i elewacji, ekonomię dekoracji, przy jednoczesnej jej elegancji, wreszcie rytmiczność układów drzwi i okien z przeplatającym się w nich widokiem dominującej w otoczeniu zieleni. Choć architekt obiektu jest nieznany, nie zachowały się dokumenty świadczące o pierwotnej koncepcji, to mimo wszystko ostateczny efekt realizacji pozwala zaliczyć go do jednych z ciekawszych przykładów architektury modernistycznej COP, a nawet Polski, sytuując go między innymi obok budownictwa Gdyni czy Górnego Śląska (Marcin Furtak, Architektura użyteczności publicznej Starachowic w latach funkcjonowania Centralnego Okręgu Przemysłowego [w:] „Przestrzeń i Forma”, 14/2010, s. 75-90).

Przetrwały charakter obiektu staje się okazją do podjęcia dialogu z zastaną przestrzenią, w odwołaniu zarówno do historii jak i czasów współczesnych. Przez okres jednego tygodnia wnętrza dawnego Domu Społecznego staną się laboratorium, którego efektem będą interwencje artystyczne wpisane nie tylko w jego architekturę, ale również pejzaż społeczno-kulturowy Starachowic. Ta swoistego rodzaju interakcja sztuki i miasta zakłada wejście zaproszonych do projektu uczestników w bezpośredni kontakt z mieszkańcami, którzy pamiętają lata budowy, historię funkcjonowania instytucji, wpisaną w losy lokalnej społeczności ośrodka przemysłowego, z perspektywy m.in. transformacji ustrojowych, gospodarczych, następujących po sobie kryzysów. Artystyczno-badawczy proces wnikania w lokalną historię, atmosferę splecie się z rozważaniami na temat czasu nowoczesności, panujących ówcześnie idei, światopoglądów wyznaczających kierunki rozwoju modernizmu, zarówno w ujęciu lokalnym jak i globalnym. Widzenie tych zagadnień w pewnym odejściu  czasowym pozwoli na skonfrontowanie ich z teraźniejszymi doświadczeniami zaproszonych artystów i uczestników wydarzeń. Szerszy ogląd w kontekście pogłębiających się podziałów społecznych, konfliktów zbrojnych, kryzysu klimatycznego, zapaści gospodarczo-ekonomicznej stanie się przyczynkiem do stworzenia swego rodzaju bilansu tego co udało się osiągnąć, a czego nie, co dawało szansę na nowe, lepsze jutro, a co zostało zaprzepaszczone m.in. sprzecznym kursem polityki. Uczestnikom zostaną zaproponowane do rozważenia następujące kwestie: dyskurs z założeniami sztuki i architektury nowoczesnej, historia i specyfika społeczno-kulturowa Starachowic, w tym historia i funkcja gmachu dawnego Domu Społecznego, instytucji kultury w nim ulokowanej, co stanie się interesującym kontekstem do rozważań na temat polityki kulturalno-społecznej awangardy I poł. XX w., w tym społecznych uwarunkowań sztuki. Tym samym w orbicie zainteresowań uczestników projektu znajdą się następujące aspekty sztuki, architektury nowoczesnej jako przykładu estetycznego i ideologicznego programowania społeczeństwa, sztuki, architektury nowoczesnej jako bohatera i świadka historii,  społecznych konteksty sztuki, roli sztuki, kultury w społeczeństwie.

Jak mówi kurator projektu, dr Maciej Zdanowicz: (…) rozpoczynamy realizację niezwykłego projektu w niezwykłym miejscu. Powstające naprędce w wyjątkowej chwili działanie, wpisujące się w historię unikatowej architektury, zatytułowane „Doświadczanie nowoczesności. Między utopią a antyutopią”, stanowi pomost między przeszłością, a przyszłością. Dawny Dom Społeczny, w którym obecnie znajduje się siedziba Parku Kultury w Starachowicach jest przykładem modernistycznych rozwiązań w architekturze, właściwych dla polskiego budownictwa doby dwudziestolecia międzywojennego. Dziś przekazywany do całkowitego remontu, oczekujący na wejście prac budowlanych gmach staje się przez okres najbliższego tygodnia przestrzenią artystycznych interwencji, polem do twórczej dyskusji na temat dziedzictwa i myśli modernizmu, jego roli w kształtowaniu współczesności. Dzięki zrozumieniu dla rzuconej przeze mnie pośpiesznie koncepcji przedsięwzięcia, zaangażowaniu Dyrektor Parku Kultury w Starachowicach, Agnieszce Lasek-Piwowarskiej, Władz Miasta Starachowice w osobie Wiceprezydenta, dr. Marcina Gołębiowskiego, Dziekan Wydziału Sztuki UJK w Kielcach, dr hab. Katarzyny Ziołowicz, prof. UJK rozpoczynamy realizację projektu, który zmieni Miasto Starachowice w pole międzynarodowych spotkań artystów intermedialnych. To również wydarzenie, które zaznaczy wsparcie Miasta Starachowice i jego środowisk kulturalno-artystycznych w staraniach Kielc o tytuł Europejskiej Stolicy Kultury 2029. Bardzo dziękuję Fundacji ZW / Archiwum Natalii LL z Torunia, w tym Prezesowi, Mateuszowi Kozieradzkiemu za udzielony patronat nad wydarzeniem i przede wszystkim artystom, którzy tak szybko i z entuzjazmem odpowiedzieli na moje zaproszenie: Katarinie Balunovej (Akademia Sztuki w Bańskiej Bystrzycy, Słowacja), Katarzynie Handzlik-Bąk (Uniwersytet Śląski w Katowicach), Krzysztofowi Kuli (Uniwersytet Śląski w Katowicach), grupie no a Number: Alicji Panasiewicz, Adamowi Panasiewiczowi (Uniwersytet Pedagogiczny im. KEN w Krakowie),  Marii Kiesner (Akademia Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej), Katarzynie Łyszkowskiej (Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu), Magdalenie Leśniak, reprezentujących macierzystą jednostkę – Katarzynie Ziołowicz, Teresie Ślusarek, Wojciechowi Domagalskiemu. Ponadto w ramach podjętych działań przy współudziale Łukasza Kujawskiego, wnuka Wacława Szpakowskiego (1883-1973) zostanie zrealizowana instalacja nawiązująca do dzieła życia „Linii rytmicznych” tego artysty, pioniera sztuki awangardowej.

Harmonogram projektu

13.09.2022 przyjazd uczestników rezydencji do Parku Sztuki w Starachowicach (ul. Radomska 21, 27-200 Starachowice)
14.09.2022 (popołudnie) zwiedzanie Starachowic

14-17.09.2022 praca własna uczestników rezydencji w przestrzeniach d. Domu Społecznego

17.09.2022, godz. 16.30 autoprezentacje twórczości artystów biorących udział w projekcie

17.09.2022, godz. 19.00 otwarcie wystawy prezentującej interwencje artystyczne uczestników biorących udział w projekcie

18.09.2022, godz. 10.00 oprowadzanie kuratorskie po powstałej ekspozycji i wystawach towarzyszących połączone z plenerem fotograficznym dla mieszkańców miasta